Οι “Μητέρες της Ιατρικής” – Η ιστορία των θεραπευτριών γυναικών
Ο ρόλος των γυναικών ήταν πάντα θεραπευτικός, επουλωτικός, παρηγορητικός, από την εποχή των σπηλαίων οι άντρες όταν επέστρεφαν από το κυνήγι ή αργότερα από τις μάχες, οι γυναίκες αναλάμβαναν την αποκατάσταση και επούλωση σωματική και ψυχική. Ήταν αυτές που θα ανακάλυπταν τα φαρμακευτικά βότανα και θα μετέδιδαν τα μυστικά των χρήσεών τους στόμα με στόμα. Οι γυναίκες ήταν νοσοκόμες, μαίες και μέντορες που ταξίδεψαν από σπίτι σε σπίτι και πιο μακριά. Η ιστορία των γυναικών στην ιατρική ανάγεται πριν από την αρχαία Αίγυπτο. Οι ιέρειες της Ίσιδας θεωρήθηκαν ως γιατροί-θεραπευτές. Αιγυπτιακά αρχεία δείχνουν ότι οι γυναίκες σπούδασαν στη βασιλική ιατρική σχολή στην Ηλιούπολη στο Κάιρο της Αιγύπτου ήδη από το 1500 π.Χ.
Με την πάροδο του χρόνου οι γυναίκες απομακρύνθηκαν από την ιατρική πρακτική. Μέχρι τον 4ο αιώνα, τους απαγόρευαν να την ασκούν, αλλά και από την εκπαίδευση, ως επί το πλείστον, απέκλεισαν συστηματικά τις γυναίκες, δημιουργώντας έτσι ένα νόμιμο αρσενικό μονοπώλιο της ιατρικής. Μη επιλέξιμες ως θεραπευτές, οι γυναίκες διεξήγαγαν μια μακρά μάχη για να διατηρήσουν το δικαίωμά τους για φροντίδα των ασθενών και των τραυματιών. Η υπόθεση 1322 της Jacqueline Felicie, μια από τις πολλές κατηγορήθηκε για παράνομη εξάσκηση ιατρικής, εγείρει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τα κίνητρα των ανδρών ιατρών να δυσφημίσουν αυτές τις γυναίκες ως ανίκανες και επικίνδυνες. Η εκστρατεία προωθήθηκε από την εκκλησία και υποστηρίχθηκε τόσο από τους κληρικούς όσο και από τις πολιτικές αρχές – για να χαρακτηρίσει τις γυναίκες θεραπεύτριες ως μάγισσες. Ίσως η εκκλησία να είχε αντιληφθεί τις ειδικές, συχνά εσωτερικές, θεραπευτικές ικανότητές τους, ως απειλή για την υπεροχή της στις ζωές των ενοριών της. Το αποτέλεσμα ήταν η βάναυση δίωξη άγνωστου αριθμού κυρίως αγροτών γυναικών.
Ιστορική διαδρομή: Γυναίκες που με την επιμονή τους κατάφεραν να γίνουν πρωτοπόρες προσφέροντας καινοτόμες υπηρεσίες.
Γυναίκες θεραπευτές στην Αρχαία Ελλάδα
Η Αγνοδίκη φέρεται ως η πρώτη καταγεγραμμένη στη παγκόσμια ιστορία γυναίκα που άσκησε επίσημα το επάγγελμα της μαίας. Έζησε στην αρχαία Αθήνα κατά τον 4ο π.Χ. αιώνα. Μεταμφιέστηκε ως άντρας και έγινε γιατρός. Παρακολούθησε ιατρική σχολή και άρχισε να ασχολείται με τη μαιευτική και τη γυναικολογία, με αποτέλεσμα να γίνει δημοφιλής στην παρακολούθηση των γυναικών ασθενών. Ωστόσο, η μεταμφίεση της αποκαλύφθηκε από τις αρχές και ασκήθηκε σε δίκη για παραβίαση του νόμου. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε θανατική ποινή, αλλά οι γυναίκες της Αθήνας ενώθηκαν σε διαμαρτυρία. Έτσι όχι μόνο αθωώθηκε η Αγνοδίκη, αλλά άλλαξε και ο νόμος και οι γυναίκες για άλλη μια φορά μπορούσαν να ασκήσουν ιατρική.
Γυναίκες θεραπευτές στην Αρχαία Ρώμη
Η ιστορία καταγράφει πολύ λίγα για τις γυναίκες θεραπευτές της αρχαίας Ρώμης μέχρι την έναρξη της χριστιανικής εποχής. Ο πιο διάσημος πρώιμος Ρωμαίος θεραπευτής ήταν μια γυναίκα που ονομάζεται Φαβιόλα (Fabiola), η οποία έζησε τον 4ο αιώνα. Γεννήθηκε σε μια πλούσια οικογένεια, αλλά σε ηλικία 20 ετών αφιέρωσε τη ζωή της στη φροντίδα των ασθενών και των φτωχών. Πιστεύεται ότι ήταν καθοριστική για την ίδρυση του πρώτου δημόσιου νοσοκομείου στην Ευρώπη.
Η πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας προκάλεσε τους σκοτεινούς χρόνους στην Ευρώπη. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η ιατρική γνώση της θεραπείας διατηρήθηκε ζωντανή και πραγματοποιήθηκε σε μοναστήρια. Μια γερμανίδα μοναχή η Χίλντεγκαρντ (ή Saint Hildegard) μύστρια, οραματίστρια, συγγραφέας, συνθέτης και φιλόσοφος κατάφερε να γίνει ο σημαντικότερος θρησκευτικός ηγέτης του 12ου αιώνα στην Ευρώπη. Παρά την μεγάλη φήμη που απολάμβανε η Χίλντεγκαρντ εκείνη την εποχή, το μοναστήρι της δεν βρισκόταν στο απυρόβλητο. Το 1178 ο επίσκοπος του Μεντζ αφόρισε το μοναστήρι γιατί είχε δεχθεί να θαφτεί στο κοιμητήριό του ένας άντρας που η Εκκλησία θεωρούσε ότι ήταν αφορισμένος. Θεωρείται ως η ιδρυτής της επιστημονικής φυσικής ιστορίας στη Γερμανία.
Αργότερα τα πανεπιστήμια άρχισαν να σχηματίζονται. Το Πανεπιστήμιο του Σαλέρνο στην Ιταλία φιλοξένησε την πιο διάσημο γιατρό της μεσαιωνικής εποχής: την Τρότα του Σαλέρνο ήταν μεσαιωνική γιατρός και καθηγήτρια στην Ιατρική Σχολή του Σαλέρνο, την μοναδική σχολή στην Ευρώπη που δέχονταν γυναίκες ως μαθήτριες αλλά και ως καθηγήτριες. Ειδικεύτηκε στη γυναικολογία και τη μαιευτική. Μερικές από τις θεραπείες της ενσωματώθηκαν σε ένα σύνολο πραγματειών για την υγεία των γυναικών και τον τοκετό που έγινε γνωστό ως «Trotula» και χρησιμοποιείται για εκατοντάδες χρόνια.
Στην Ευρώπη κατά τα τέλη του Μεσαίωνα, το θρησκευτικό δόγμα έκανε τη ζωή δύσκολη για τις γυναίκες θεραπευτές. Οι περισσότερες ήταν μαίες που αντιμετώπισαν ασθενείς με βότανα. Λόγω της μοναδικής γνώσης τους, συχνά δεν τις εμπιστεύονταν και τις κατηγορούσαν ότι ασκούσαν τις μαγικές θεραπευτικές τέχνες των μαγισσών. Περίπου 50.000 άνθρωποι (κυρίως γυναίκες) κατέληξαν σε τραγικούς σκοπούς με το θρησκευτικό ζήλο των καιρών, και κάηκαν στο πάσσαλο.
Αναγέννηση και η παρακμή των γυναικών
Κατά την Αναγέννηση, που ξεκίνησε τον 16ο και 17ο αιώνα, γεννήθηκε η σύγχρονη επιστήμη. Μέχρι το 1700, η ιατρική είχε γίνει αξιοσέβαστο επάγγελμα και οι άνδρες άρχισαν να αναλαμβάνουν ακόμα και το ρόλο της μαίας! Αρχικά, οι γυναίκες μαίες και οι ασθενείς αντιτάχθηκαν στην ιδέα των ανδρών μαιών. Αλλά μέχρι το 1800, η βοήθεια κατά τη γέννηση είχε γίνει αποδεκτή δουλειά ανδρών γιατρών. Τα πράγματα που επιτρεπόταν να κάνουν οι γυναίκες μειώθηκαν σε πολλούς τομείς της δυτικής κοινωνίας καθώς οι γυναίκες έγιναν δεκτές ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Σύμφωνα με την κοινή πεποίθηση, η εκπαίδευση οποιουδήποτε είδους θα ήταν περιττή και η μελέτη της ιατρικής ήταν αδιανόητη. Μόνο όταν το γυναικείο κίνημα ξεκίνησε στα μέσα του 1800 άλλαξαν τα πράγματα και οι γυναίκες άρχισαν να ασκούν και πάλι ιατρική.
Γυναίκες θεραπευτές βοτάνων
Μια ακόμη-διάσημη γυναίκα της ιατρικής, η Suzanne Aubert από τη Γαλλία προσγειώθηκε στο Ώκλαντ της Νέας Ζηλανδίας το 1860. Στη Γαλλία εργάστηκε ως νοσοκόμα και σπούδασε βοτανική, χημεία και ιατρική. Στην Νέα Ζηλανδία μελέτησε τα φυσικά υλικά και φυτικά φάρμακα με τη βοήθεια των ιθαγενών. Έγινε γρήγορα γνωστή για τις θεραπευτικές της υπηρεσίες με τις εγγενείς φυτικές θεραπείες χρησιμοποιώντας τις παραδοσιακές ιατρικές πρακτικές Μαορί (Rongoā). Ακριβώς ποια γηγενή φυτά και ποιες αναλογίες χρησιμοποιούσε στα φάρμακά της είναι άγνωστο, καθώς τα σημειωματάρια συνταγών της, είτε χάθηκαν είτε καταστράφηκαν. Το 1993, ξεκίνησε το πρόγραμμα ανάλυσης φυτικών φαρμάκων (Rongoā) για την ανάλυση των φαρμάκων που παρέμειναν. Το έργο, με επικεφαλής τον Δρ Max Kennedy, δεν μπόρεσε να αποκωδικοποιήσει τις συνταγές ! Ωστόσο, τεκμηριώνει με επιτυχία την τεχνογνωσία Rongoā και τις δεξιότητες της Suzanne και καθορίζει και προστατεύει την 100χρονη πνευματική ιδιοκτησία. Αυτό οδήγησε στο Βραβείο Βιοτεχνολογίας Κληρονομιάς της Νέας Ζηλανδίας το 1999 και αναγνώρισε τη Suzanne ως: Το πρώτο άτομο που συνδυάζει επιτυχώς φάρμακα Māori και δυτική ιατρική και που εξήγαγε ένα τέτοιο προιόν πούλησε συνολικά σχεδόν 40.000 μπουκάλια! Η πρώτη γυναίκα που ξεκίνησε μια εμπορική διαδικασία βιοτεχνολογίας στη Νέα Ζηλανδία.
Αναγνωρίζοντας τη θέση των γυναικών στην ιστορία θεραπείας
Υπήρχαν πάντα οι σπουδαίοι άντρες «Πατέρες της Ιατρικής» όπως ο Ιπποκράτης ο Γαληνός ο Ασκληπιάδης , για να αναφέρουμε μόνο μερικούς.
Αλλά υπάρχουν εξίσου, υπέροχες γυναίκες οι «Μητέρες της Ιατρικής» που οι περισσότερες δεν είναι γνωστές καθώς ήταν αναγκασμένες να εκπαιδεύονται και να ασκούν τις πρακτικές τους στα κρυφά. Ακόμα και χωρίς την αναγνώριση η συνεισφορά τους στην ιατρική και στην εξέλιξη της παραμένει σπουδαία. Η συντριπτική πλειοψηφία της θεραπείας βρίσκεται στους κοινούς χώρους της καθημερινής ζωής με τις γυναίκες να αναλαμβάνουν πλέον πρωταγωνιστικούς ρόλους. Είμαστε νοσοκόμες, μαίες, γιατροί, διατροφολόγοι, βοτανολόγοι, ομοιοπαθητικοί, θεραπευτές, βελονιστές και συνεχίζουμε να καλύπτουμε όλο και περισσότερο κομμάτι στην θεραπεία- αποκατάσταση . Επίσης εάν συνδυάσουμε την γυναικεία παρουσία στην εκπαίδευση αλλά και την βασική ευθύνη της ανατροφής των παιδιών στο σπίτι, έχουμε σημαντικό ρόλο στο κομμάτι της πρόληψης και της διαμόρφωσης του μοντέλου υγείας και ευεξίας για τις νέες γενιές.
